مراحل آموزش علوم در دوره پیش دبستانی

هدف از مراحل آموزش علوم ، این است که کودک دنیای پیرامون خود را بشناسد ، با آن ارتباط برقرار کند و بین کودک و اشیاء مهارتهای ارتباطی ایجاد نماید .  

  مراحل آموزش علوم در دوره پیش دبستانی عبارتند از :

1-تشویق کودک به مشاهده : برای مثال ، مربیان از کودکان پیش دبستانی می خواهند که در فصل پاییز برگها را جمع آوری کنند . مشاهده کودک دارای چند ویژگی می باشد :
الف ) انتخابی و خاص است ، یعنی کودکان همه چیز را جمع آوری نمی کنند ، بلکه روی جنبه خاصی دقت نظر دارند . برای مثال ، جمع کردن برگهایی که از درختان افتاده و بچه ها می توانند ، آنها را مشاهده و جمع آوری کنند .
ب ) دومین ویژگی مشاهده ، دقت و صحت است ، یعنی کودک در طی جمع آوری ، به برگها و ابعاد آنها توجه می نماید .
ج ) تمرکز بر جزئیات : کودک باید دقت کند که برگ ها را جمع آوری کند ، نه اینکه شاخه ها را بچیند .
د ) به کودک باید اجازه تمرین و تکرار داده شود . از آنجا که کودک دارای مشکلاتی در رشد شناختی است ، باید به او زمان بیشتری برای تمرین و تکرار داده شود تا مشاهده بهتری انجام دهد .  

2-دومین مرحله آموزش علوم ، استنتاج است . مربی باید بر اساس مشاهدات کودک ، سوالات ساده ای از او بپرسد . برای مثال ، فکر می کنید ، چرا برگها زرد شده است؟ چرا برگها به زمین افتاده است ؟ ما در مرحله استنتاج ، از کودک می خواهیم که به نوعی قضاوت و ارزشیابی بپردازد . اما کودک پیش دبستانی ، دارای قوه ارزشیابی دقیق و صحیح نیست و ممکن است ، مرتکب اشتباهات زیادی شود ؛ لذا مربی نباید نگران باشد ، عکس العمل شدید نشان ندهد ، به کودک فرصت اشتباه کردن داده و روش تصحیح اشتباهات را نیز آموزش بدهد تا آنها بتوانند به پاسخ صحیح دست یابند .
3-طبقه بندی کردن : ما از کودک می خواهیم که برگها را بر اساس شکل، بزرگی و ابعاد مختلف ، دسته بندی نماید .
4-انتقال دادن و ارتباط : ارتباط یعنی کودک بتواند ، توانایی انتقال افکار و احساسات خود را به دیگران داشته باشد . برای مثال ، او بتواند در مورد فعالیتهای صورت گرفته ، جمع آوری برگها ، استنتاج و نحوه طبقه بندی آنها، به دوستان خود توضیحاتی ارائه دهد ، هر چند که توضیحات او صحیح نباشد. اثر مطلوب این روش ، آن است که کودک می تواند ، اندیشه های خود را به طور آشکار بیان کند ، تفکر کودک برای خود با صراحت و وضوح بیشتری مشخص می شود و کودک با نظرات و ایده های همسالان خود نیز آشنا می گردد .
5-پرورش مفاهیم در علوم زیستی : در اینجا دو کلمه " مفهوم " و " مصداق " مورد نظر ما می باشد . منظور از مفهوم ، تمام ویژگی های مشترک بین اشیاء و رویدادهاست . برای مثال ، کلمه " برگ " ، یک مفهوم و " برگ کاج " مصداق آن است . کتاب ، یک مفهوم و کتاب خاص ، مصداق آن است. هر مفهوم دارای یک مصداق است و به طور مثال ، مفهومی از برگ در ذهن کودک شکل می گیرد.  

هدف از مراحل آموزش علوم ، این است که کودک دنیای پیرامون خود را بشناسد و با آن ارتباط برقرار بکند . به عبارت دیگر ، باید مهارت ارتباطی بین کودک و اشیاء ایجاد شود.
در آموزش علوم ، باید به گردش های علمی توجه خاصی نمود . برای مثال، بازدید از باغ وحش ، می تواند بسیاری از مفاهیم علوم زیستی را در کودک ایجاد نماید تا او بفهمد ، گوزن با پرنده چه تفاوتهایی دارد . وقتی که کودک گوزن های مختلفی را می بیند ، می تواند مفهوم طبقه بندی را نیز درک کند .  

  آموزش علوم در دوره پیش دبستانی با دبستان ، در موارد زیر متفاوت است:

آموزش علوم در دوره دبستان ، از طریق روش حل مسأله انجام می شود، یعنی کودک را با مسأله یا موقعیت مبهمی مواجه کرده و او را به مشاهده، جمع آوری شواهد و اطلاعات وادار می کنند .
کودک بر اساس مشاهده اطلاعات و شواهد جمع آوری شده ، فرضیه هایی را مطرح می سازد ، سپس آن ها را آزمایش می کند تا یکی از فرضیه ها را به عنوان بهترین راه حل برگزیند و در مرحله آخر ، دست به استنتاج و تعمیم می زند .
بنابراین ، آموزش علوم در دوره دبستان ، به سطوح بالاتر می رسد و روش حل مسأله ، به عنوان یک روش تحقیق در آموزش علوم به کار می رود ، در حالی که در دوره پیش دبستانی ، از روش مشاهده استفاده می شود.  

  آموزش های اجتماعی در مرحله پیش دبستانی (١)

ما در ادامه بحث ابعاد برنامه های درسی و فعالیت های یادگیری در مرحله پیش دبستانی ، به بررسی آموزش های اجتماعی می پردازیم .  

  آموزش علوم اجتماعی در کودکان پیش دبستانی :

کودک پیش دبستانی ، فاقد مهارت های لازم برای انطباق خود با دیگران است و با آداب و رسوم ، هنجارها و ارزشهای جامعه آشنایی ندارد . فرایند اجتماعی شدن ، محدود به دوره پیش دبستانی نیست ، بلکه در خانواده پایه گذاری می شود . به عبارت دیگر ، والدین در آشنا کردن کودک با هنجارها ، ارزشها و آداب و رسوم اجتماع ، نقش مهمی ایفا می کنند ، اما در دوره پیش دبستانی ، آموزش اجتماعی شدن که از خانواده شروع شده، به صورت منسجم و نظام داری ادامه می یابد . بنابراین ، یکی از ابعاد مهم آموزشهای اجتماعی ، مرحله پیش دبستانی می باشد .  

  پرورش احترام به خود :

مفهوم خود (Self) ، در مباحث علوم تربیتی اهمیت فراوانی دارد . خود انواع مختلفی دارد ، از جمله می توان به خود جسمانی و خود روانشناختی اشاره کرد . منظور از خود جسمانی ، تصور فرد از جسم و بدن خود می باشد . پرورش خود جسمانی ، یکی از جنبه های مختلف پرورش احترام به خود است .
خود روانشناختی تصور فرد از باورها، احساسات و عواطف خود می باشد. ما در دوره پیش دبستانی، باید سعی کنیم، خودجسمانی و خودروانشناختی مثبت و واقع بینانه ای را در کودکان ایجاد کنیم .
راهکارهای عملی تقویت و افزایش خودروانشناختی و خودجسمانی ، باید زمینه موفقیت کودک پیش دبستانی را در موقعیت های مختلف فراهم کند تا با کسب موفقیت ، خود روانشناختی وی نیز تقویت شود . خودجسمانی در فعالیت های بدنی تقویت می شود .
اهداف ما باید با توانمندیهای کودک منطبق باشد تا با کسب موفقیت ، انواع خود در او افزایش یابد. هر چه کودک با ناکامی ، شکست و تحقیر مواجه شود ، خودجسمانی و خودروانشناختی وی ضعیف تر می گردد .
اعتدال همیشه باید در تعلیم و تربیت رعایت شود و هیچ گاه نباید افراط و تفریط کرد. تربیت واقعی ، سوق دادن فرد به سمت اعتدال است . افزایش بیش از حد خودجسمانی و خودروانشناختی ، موجب غرور کاذب و آسیب به روابط اجتماعی فرد می گردد .  

  یادگیری درباره دیگران :
یادگیری درباره دیگران ، جنبه های بسیاری دارد که از بین آنها ، می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1-آموزش چگونگی برقراری ارتباط با دیگران .
2-آموزش مشارکت و سهیم شدن با همسالان .
3-آموزش همکاری آزاد و داوطلبانه با دیگران .  

  یادگیری درباره فرهنگهای دیگر :

کودک پیش دبستانی ، مفهوم فرهنگ را نمی داند ، ولی می توان این مسأله را به او تفهیم کرد که غیر از مردم کشور خودمان ، مردمان دیگری نیز در اقصی نقاط جهان هستند که راه و رسم دیگری دارند .  

  ایجاد مفهوم همدردی :

تحقیقات نشان می دهد که کودک پیش دبستانی ، هنوز به مرحله همدردی نرسیده یا توانایی ندارد ، جهان و مسائل آن را از نگاه دیگران بررسی کند ، ولی این امر ، دال بر آن نیست که ما هیچ فعالیتی در این زمینه انجام ندهیم ، بلکه از طریق فعالیت های عملی ، باید به کودک تفهیم نمود که همنوعان نیز دارای حق و حقوقی می باشند . با کاهش خودمداری و خودپسندی کودک از طریق آموزش ، می توان همدلی را جایگزین آن نمود و همدردی را در کودک تقویت کرد .  

  فرهنگ پذیری

فرهنگ پذیری ، اکتفا نکردن افراد به فرهنگ خود ، در نظر گرفتن جنبه های مثبت فرهنگهای دیگر ، پذیرفتن آنها در فرهنگ خودشان و عمل کردن به آن است .
فرهنگ پذیری لزوماً به معنای خود باختگی فرهنگی نمی باشد ، بلکه به معنای پذیرفتن جنبه های مثبت فرهنگهای دیگر است .
کودکان دوره پیش دبستانی در ابتدا باید نسبت به خرده فرهنگهای مختلف ایران دید مثبتی داشته باشند . ما باید طوری عمل کنیم که آنها با روشهای بسیار ساده ، از جمله داستان ، کتابها ، تصاویر و کارتون ، با فرهنگهای دیگر آشنا شده و نسبت به تفاوتهای فرهنگی آگاهی پیدا کنند .